Hoek De Buorren - De Lyts Ein - De foto's


Hoek De Buorren - De Lyts Ein - De foto's
©: Erthee

Hoek De Buorren - De Lyts Ein, 1900. 
Dit is de oudst bekende straatfoto van Easternijtsjerk, mogelijk van vóór 1900. Dat valt onder meer af te leiden uit het ontbreken van de straatlantaarn bij het huis midden op de foto die er al in 1900 stond, zie de foto uit 1906 van De Buorren-Oost.
Volgens kenners is de man in het witte overhemd Theunis Aukes Faber, die een timmerzaak had met de naam ‘De Concurrent’. Het is jammer dat de foto wat diffuus is, het lijkt meer op een tekening. Toch zijn er wat details te zien.
 Links is de gracht te onderscheiden die voorheen helemaal om de pastorie heen liep met alleen hier aan de straatkant een dam om op het terrein te komen. De gracht staat droog, de foto is waarschijnlijk in de zomer gemaakt. In 1917 is de gracht aan de straatkant gedempt, op de foto van de Foeke Sjoerdsstrjitte-1923 is het resultaat daarvan zichtbaar. Twee jaar later werd ook het stuk gracht aan de Foeke Sjoerdsstrjitte gedempt nadat daar twee mensen noodlottig verdronken. 
Direct links naast de richtingaanwijzer is de grote regenwaterbak van het hervormde kerkgebouw te zien. Deze werd in 1848 opnieuw aangelegd door S. Jongedijk voor een bedrag van 735 gulden, een flink bedrag voor die tijd. Pieter Jans Posthuma pachtte de bak van de kerkvoogdij en hoopte op droge tijden want als de eigen regenwaterbak van de mensen in het dorp leeg was, kwamen ze naar deze grote bak en kon Posthuma voor 1 cent per emmer het water verkopen. Rond 1900 moest Dirk Ruurds Torensma f 10,- pacht betalen en mocht hij niet meer dan 3 cent per 2 emmers van de inwoners vragen. Na 1926 werd de bak niet meer verhuurd maar mocht Jan Jongsma, hij was o.a. koster, de bak gratis gebruiken.

Hoek De Buorren - De Lyts Ein, 1910. 
Links een gebouw met drie woningen op de hoek met De Lyts Ein. Zij vormden eerder de “kop” (de eerste twee) en de “hals” (het derde huis, waarvan het dak omhoog is gebracht) van een boerderij.
In het eerste huis had Jan Barwegen een winkeltje in huishoudelijke artikelen: in de tuin is links een theeblik te herkennen.
Het huis dwars op de straat hoorde toen nog bij het kunstmestpakhuis, nadien werd het bewoond door busondernemer Ealse Weidenaar.
Vreemd genoeg is De Buorren richting Nesserhoeke “Verboden voor Motorrijtuigen behalve Tweewielers”, zoals het bord aangeeft. En dat terwijl het de doorgaande weg naar Nes was; het zal te maken hebben gehad met het vrijwel afwezig zijn van auto’s in die tijd.
De mensen staan roerloos naar de fotograaf te kijken, daar heeft de koe geen boodschap aan: hij beweegt net zijn kop!

Hoek De Buorren - De Lyts Ein, 1918.
Volop belangstelling voor de straatfotograaf die zich met zijn camera op een driepoot midden op de weg heeft geïnstalleerd en vanonder het doek roept dat de mensen stil moeten staan: inderdaad, niemand beweegt, nou ja, alleen de hond rechtsvoor staat onscherp op de foto.
De richtingaanwijzer geeft ‘Ternaard’ als bestemming als men De Lyts Ein inrijdt, ja de Griene Wei was nog niet verhard, dat was nog Grienereed.
Opvallend is rechts de jonge aanplant in de pastorietuin, voorheen was daar een gracht die helemaal om het terrein heen liep, alleen voor aan de straatkant was een ingang. Het geeft tegelijk een aanwijzing voor de datering omdat de gracht in 1918 werd dichtgegooid.
De drie eerste huizen links vormden voor 1906 de ‘kop’ en de ‘romp’ van een wagenmakerij-herberg-boerderij van de familie Tilkema, de bewoners van de drie huizen hadden niet veel privacy want boven zat een houten wand tussen de verschillende huisjes: de bewoners konden door de wand heen met elkaar praten.
Het huis dwars op de weg ernaast (achter de boom) is gebouwd waar eerst de schuur was. De loods, toen van kunstmesthandel Slagter en Zwart later garage van de firma Weidenaar, ernaast is niet te zien.
Rechts naast de richtingaanwijzer staat het in 1908 gebouwde huis en de fietsenmakerij (het hokje helemaal rechts) van Sieger Rozendal. Omdat de smederij pas in 1926 werd gerealiseerd is op deze foto de oude zijkant van de woning nog te zien. Zie foto 'Smederij Rozendal' onder de straat De Buorren voor de voorkant van woning en smederij in 1933.

Hoek  De Buorren - De Lyts Ein, 1932.
In tegenstelling tot veel andere oude straatfoto’s zijn van deze foto wel een aantal personen bekend. Zo staat achter het raam van de in 1922 totaal verbouwde bakkerij van Reinder Buwalda, geheel links op de foto, de dienstmeid Klaske de Jong. Achter het hek staat dochter Renske Buwalda terwijl vrouw Minke Buwalda met de kleine Ulbe aan de hand direct daarnaast op de weg staat. Misschien dat postbode Wessel Rozendal net achter haar staat, gezien zijn gestalte.
In het midden van de rij kinderen, met het witte plukje haar, staat zoon Pieter Buwalda met naast hem zijn vriend Dirk Bosch met de pet en zijn zusje Aaltje Buwalda.
Helemaal rechts op de foto met z’n handen in de broekzak staat Reitse Bierma en links naast hem met de fiets Johannes Rijpstra.
Het drietal huisjes, in 1975 afgebroken om plaats te maken voor een woonhuis-postkantoor, is hierboven al besproken.
De Lyts Ein in staat eerst een heel klein huisje, in 1911 gebouwd als werkplaats, maar in later jaren ook gebruikt als woonhuis voor bijvoorbeeld het gezin Mintje Sjoerds Elzinga tot 1956 waarna het onbewoonbaar werd verklaard.
In later jaren was het een hok gebruikt bij de woning verder de straat in waar in 1932 ‘Smids’ Anna’ woonde, de weduwe Antje Postma-Buwalda. Deze hoge woning was in 1926 door bakker Reinder Buwalda voor zijn zus Antje verbouwd van pakhuis tot woning. De man van Antje Postma, de smid Jan Renzes Postma, stierf in november 1918 aan de Spaanse Griep. De smederij aan De Buorren 8 werd eerst door knechten draaiende gehouden tot Antje met haar gezin zich aan het begin van De Lyts Ein vestigde.
Het derde huis (in 1957 geheel opnieuw opgebouwd) is nauwelijks te zien, maar is tegenwoordig het eerste huis aan De Lyts Ein omdat de eerste twee huizen aan de rechterkant van De Lyts Ein in 1971 werden afgebroken. Ze stonden dus waar nu de tuin is van het in 1975 gebouwde huis aan De Buorren 16.

© Tekst: Erthee © Foto voorblad: Erthee
Lees meer

Gerelateerde informatie


OnderwerpenFoto’s