Luchtbeschermingsplan, 1940
Het Luchtbeschermingsplan voor de Christelijke School
In het archief van de Foeke Sjoerds Skoalle wordt een drietal velletjes papier bewaard waarop met keurige kroontjespen-letters het luchtbeschermingsplan voor de school is geschreven. Dat was vlak voor de oorlog een verplichting voor elke school en werd gecontroleerd door de inspectie. Wat er in dat plan stond moest ook daadwerkelijk door meesters en leerlingen geoefend worden. Navraag bij oudere Easternijtsjerksters bewijst dat deze oefeningen ook in het echt voorkwamen, al wordt er bij gezegd dat ze het nauwelijks serieus namen en er veel bij gelachen werd. Natuurlijk was toen nog niet bekend wat er 17 dagen na het vaststellen van het plan zou gebeuren: de overval door Duitsland op Nederland 10 mei 1940 en daarna een oorlog die vijf jaar zou duren. Gelukkig is het luchtbeschermingsplan niet echt beproefd, al werd de school in de laatste maanden van de oorlog wel door Duitse soldaten ‘bezet’.
Luchtbeschermingsplan voor de Bijz. Lag. Sch. te Oosternijkerk.
1. Ligging. De school is gelegen op een geheel vrij terrein
2. Gevaartrekkende objecten zijn in de nabijheid niet aanwezig
3. De indeling v/h schoolgebouw is volgens bijgaande tekening. De buiten-deuren zullen zodanig gewijzigd worden dat deze naar buiten opendraaien. Aantal l.l. 117.
4. Schoolalarmering.
Zodra vermoeden bestaat, van komst van vijandige vliegtuigen, neemt het H.d.S. de nodige maatregelen. Deze maatregelen zijn:
a. De l.l. worden opgesteld langs de binnenmuren der lokalen (lange gang is niet aanwezig)(portaal is voor het aantal l.l. te klein)
b. De ramen worden gesloten
c. De opstelling is zodanig, dat het gehele gebouw in een minimum van tijd kan worden ontruimd
d. Na ontruiming (wegens brand en instortingsgevaar, of wanneer l.l. ernstig gewond zijn, wordt de centrale Meldingspost v.d. Gemeentelijke Luchtbeschermingsdienst onmiddellijk gewaarschuwd (S. Blom, O.Nijkerk, tel. nr. 1)
5. Nadere voorschriften en omschrijving v.d. te nemen maatregelen
a. De algemene leiding bij de uitvoering berust bij het H.d.S. Bij diens afwezigheid neemt de oudste onderwijzer zijn plaats in.
b. De l.l. nemen de hun van te voren aangewezen plaatsen na fluitsignaal direct in.
c. Het personeel zorgt, ieder voor z’n eigen lokaal, dat de ramen worden gesloten. Ramen kunnen eventueel worden beplakt met stroken papier.
d. Indien het door het H.d.S. wenselijk geacht wordt, dat de school ontruimd wordt, worden de buitendeuren geopend. (hierbij wordt post gevat door onderw. Grunstra) en wordt een 2e fluitsignaal gegeven).
e. Op dit signaal worden de lokalen ontruimd. Dit geschiedt in de volgorde I, II, III. De l.l. die in het dorp woonachtig zijn, begeven zich onder toezicht van ond. Graeler onmiddellijk naar huis. Oudere kinderen nemen jongere broers en zusjes mee.
f. De kinderen, die zich niet in korte tijd huiswaarts kunnen begeven, blijven onder toezicht v.h. H.d.S. en dekken zich in de omgeving of worden door omwonenden onder toezicht v.h. personeel onder gebracht.
g. Er wordt streng voor gewaakt, dat de l.l. zich houden aan de bevelen v.h. personeel en niet handelen naar eigen initiatief.
h. De Heer S. Blom wordt telefonisch gewaarschuwd door onderw. Grunstra (telef. aangesloten huis is gelegen tegenover het schoolgebouw).
i. De nodige maatregelen worden in acht genomen met de inachtneming van de nodige stilte.
6. Instructie van de leerlingen.
a. Ten einde te bereiken, dat de maatregelen in tijden van gevaar snel worden uitgevoerd, worden deze tijdig door het H.d.S. en personeel besproken. Ieder lid v/h personeel is in het bezit van een afschrift van dit l.b. plan.
b. Ieder lid v/h personeel geeft in zijn eigen lokaal de nodige voorlichting en houdt met de l.l. bespreking wat hun te doen staat.
c. Vooraf worden de nodige oefeningen gehouden. Deze oefen. worden eerst per lokaal, later voor de gehele school gehouden (Er zal naar gestreefd worden, de school binnen de minuut ordelijk te ontruimen).
Bij de oefeningen zullen de l.l. die zich naar huis mogen begeven, zich opstellen bij een vooraf aangewezen plaats bij het schoolhek. De overigen stellen zich op bij de woning v.h. Hoofd der School.
Deze oefeningen zullen worden voortgezet, tot zekerheid is verkregen, dat de maatregelen in tijden van werkelijk gevaar, niet zullen falen.
7. Materialen in de school aanwezig.
a. Voor alarmering: fluit met schellen toon
b. Tegen brandgevaar: een hoeveelheid zand. In ieder lokaal en in het portaal zal een zandbak geplaatst worden met droog zand. Afmetingen der bakken: 1x1x0.40 meter. De bakken zijn tot halver hoogte gevuld.
Bij iedere bak is aanwezig een metalen schop met lange steel en scherm. Verder is in ieder lokaal aanwezig een emmerspuit met 3 à 4 reserve emmers.
Brandgevaar door een inslaande bom kan worden bezworen, indien bedoelde bom in één der lokalen of het portaal mocht zijn terechtgekomen. In deze gevallen is aan den onderw. opgedragen, de ontstane vuurhaard met behulp v.d. brandblusmiddelen te doven.
c. Beveiliging tegen luchtdruk- en scherfwerking.
Een voorraad rollen papierstroken voor het beplakken der ramen.
d. Hulp bij ongelukken. Voor ieder lokaal een eenvoudige verbandtrommel. Het aanleggen van eventuele verbanden wordt opgedragen aan de onderw. Graeler, die een E.H.B.O.-cursus heeft gevolgd. Verder zullen in het geval ons land in den oorlog wordt betrokken, in overleg met het Hoofd v.d. L.B.-dienst maatregelen worden getroffen, om de gangen en toegangsdeuren verder zo veel mogelijk te beschermen tegen scherfwerking.
Aldus opgemaakt door het H.d. School, Oosternijkerk, 23-4-‘40
Goedgekeurd door het Bestuur:
wg M. Zwart, voorz.
wg G.H. Dekker, secr.
Goedgekeurd door het Hoofd der Luchtbeschermingsdienst in Oostdongeradeel, O. Vellema, Metslawier, juli 1940
