Wolspinnerij Wad'n Wolletje

©: Annie Bremer

Wolspinnerij Wad ‘n wolletje

In de jaren ‘80 gingen alle spinnerijen in Nederland sluiten waaronder ook de Parley spinnerij in Dokkum. Sinds 2019 is er in Noordoost Friesland weer een ambachtelijke wolspinnerij teruggekomen, Wolspinnerij Wad’n Wolletje te Easternijtsjerk met als eigenaar Tineke van der Zweep.
Alle reden voor een bezoek aan dit unieke bedrijf. Tineke onthaalt me met koffie en begint meteen enthousiast te vertellen en me rond te leiden. Er gebeurt zoveel in dit bedrijf dat ik uren later pas weer op de fiets stap, met heel veel meer kennis en informatie.
Tineke is geboren in Leens en woonde daar tot haar 21e jaar, daarna verhuisde ze naar Fryslân en kwam zo via Nes terecht in Easternijtsjerk met de spinnerij.

Als opleiding heeft Tineke de textiel/mode-opleiding gedaan en hobbymatig is ze altijd actief gebleven in het naaien, breien en handmatig spinnen. Ze gaf naailessen, naaide bruidsjaponnen en gecertificeerde Friese kostuums (deze werden toen nog gekeurd in het Fries Museum te Leeuwarden door de kostuumcommissie) en gaf/geeft workshops spinnen. Voor een basisinkomen was ze werkzaam als rayonleider in de schoonmaakbranche.

Ze kwam in contact met de groep dames van ‘Pleed’ (stichting-actiegroep wolredders) en werd op een gegeven moment gevraagd spinles te geven om de wol van de kudde schapen van Leeuwarden te redden. Met deze actiegroep kwam ze in mei 2019 bij een kaarderij in Noordwolde en werd helemaal enthousiast; “dit is wat ik wil”. Ze belde een goede vriend en vertelde wat ze had gezien en dat ze dit ook wilde gaan doen. Hij wist een Roemeense Marktplaats en zag daarop een complete spinnerij te koop staan. Tineke is met een vriendin in juni 2019 naar Bontida in Roemenië gegaan, heeft deze machines geprobeerd en zo werd de koop gesloten. Met een vrachtwagen werden alle 5 machines op 17 september 2019 op 12 pallets naar Nes gebracht. Het was een hele puzzel om alle onderdelen bij de juiste machine te krijgen. Met hulp van links en rechts, de monteur en de directeur van de oude Abee-spinnerij in Tilburg, veel analyseren en testen is het uiteindelijk gelukt. Er werden per machine nieuwe onderdelen gemaakt/ aangeschaft om de machines weer in originele staat en goed werkend te krijgen. Nu staan er museale machines te draaien uit 1918 om de mooiste regionale draden te spinnen.
Tineke is een zeemansdochter, haar vader was machinist op de grote vaart en ze heeft het technische inzicht vast van haar vader, zegt ze trots. Tineke repareert vrijwel altijd de machines van het bedrijf zelf of schakelt Marten van Koudenburg Techniek in van de Griene Wei, samen komen ze er altijd uit.

De spinnerij begon vanaf het begin in Nes direct erg goed te lopen en er vond een verhuizing naar Easternijtsjerk plaats. Deze bedrijfsloods met bedrijfswoning was veel groter en droger dan de oude boerderij in Nes en zeer geschikt voor de spinnerij. Wolverwerking is alleen mogelijk met een percentage luchtvochtigheid van 60/80 anders kun je de wol niet machinaal verwerken.

Inmiddels weten mensen uit heel Nederland en Europa Tineke te vinden om kaardvliezen en garens te kopen omdat ze bekend staat om de perfecte kwaliteit die ze levert en de ruige ambachtelijke garens die er gesponnen worden. Naast de natuurlijke kleuren die wol bevat, haalt Tineke ook veel inspiratie uit de schelpen die ze zoekt achter de zeedijk bij Nes. De wol wordt geverfd, er wordt een kleurencombinatie gezocht en gekaard en na het spinnen heeft het geheel de kleuren van die schelp. Maar ook worden van schelpen knopen, spelden en hangers gemaakt.

Er worden jaarlijks ca. 1300 vachten verwerkt en Tineke vond het zeer opmerkelijk dat er zoveel kwaliteitsverschil in de aangeleverde wol is. Hier moet ik met mijn kennis toch eens dieper op ingaan, heeft ze vaak gedacht. Toen er een telefoontje kwam van QOP-Versnellingsagenda met de vraag of er iets was in dit bijzonder bedrijf waar subsidie voor aangevraagd kon worden, was dat antwoord niet zo moeilijk.
Met een voor Tineke bekende scheerder Reinier van der Veen en 5 schapenboeren (Knillishoeve-Ingwierrum, Jansma-Mitselwier, Visser-Nes, de Groot-Ternaard en Van der Bijl-Schiermonnikoog) heeft Tineke een keten opgezet om te kijken, kennis te delen en heel veel te testen om een goede wolkwaliteit te kunnen leveren met schapenwol uit eigen regio, wat erg duurzaam is en een kleine voetprint heeft. In samenwerking met Dierenartsenpraktijk Dokkum en de WUR (Wageningen Universiteit) heeft dit geresulteerd in een certificering van het keurmerk Waddengoud voor de hele keten. Dit vond plaats op 13 december 2024 in de spinnerij. (Zie artikel in de Actief 18 dec 2024.)

De kwaliteitswol van de Wolspinnerij levert schone zachte wol, er worden geen chemische middelen gebruikt en de machines worden gesmeerd met de lanoline uit de wol. Een voordeel van wol is; dat het zichzelf reinigt (even buiten hangen in de mist is vaak al voldoende), lekker warm is en duurzaam uit eigen regio. Men kent hier het hele verhaal van een eerlijk ambachtelijk en regionaal product.
'De door ons gemaakte kleding heeft al een kledingrapport via een QR-code waaruit men kan herleiden wie de schapenhouder is en waar het verwerkt wordt' (en dus niet uit China!).
Tineke werkt deze dag met haar stagiaire Muska Shegewall, zij studeert in Leeuwarden, Firda 2e jaars Fashion Design. Ze komt uit Afghanistan, studeerde daar rechten, maar is erg creatief, doet nu de fashion opleiding en maakt prachtige kleding van stoffen die ze zelf heeft gemaakt in de spinnerij van Waddenwol.

Tineke en Muska in actie

Tineke woont bij het bedrijf ’t Oogh 16A, ze maakt vaak ’s avonds nog machines schoon of moet iets afwerken van die dag of voorbereiden voor de volgende dag en houdt controle op het verven van de wol: de laatste verfbaden worden rond 22.00 uur uitgezet en rond 4.00 uur 's nachts wordt er gecheckt of het gewenste resultaat is bereikt. De machines moeten regelmatig uit elkaar om schoongemaakt te worden en soms om iets bij te stellen. Dit en reparaties doet Tineke allemaal zelf. “Ik heb nu al zoveel beleefd met deze machines, ik ken ze nu door en door en hoor aan het geluid al als er iets niet goed is”.
De machines zijn van 1918, meer dan 100 jaar oud:
de wolpikker, de kaarder, de condensor, de spinmachine, de twijnmachine en de haspel. Twee machines werken handmatig, de rest op krachtstroom motoren.
In 2022 is er een tweede spinlijn bijgekomen. Deze lijn is van 1947 en heeft een Krempel. Deze Krempel, een machine langer dan 6 meter, is de enige wolverwerkingsmachine in zijn soort in Europa.
'Momenteel worden de machines schoongemaakt en gerestaureerd, zodra er even tijd voor is, dus we zijn er nog lang niet, ondanks hun leeftijd hebben ze na jaren stilstaan toch wel kinderziektes,' zegt ze lachend. Deze lijn geeft een regelmatige draad en die ziet er heel anders uit dan de ambachtelijke draden die op de spinlijn van 1918 gemaakt worden.

Condensor
>>>>>>>>>>>>>>>>>

Tineke en haar team (lees vrijwilligers en stagiaires MBO-fashion) maken ook stoffen en kleding op maat. Ze leveren bewerkte wol aan binnen- en buitenland, zoals Hongarije, Denemarken, België, Frankrijk, Portugal en Duitsland en natuurlijk weten toeristen haar te vinden. En ze staat op de grootste wolmarkten van Nederland. Er is heel veel vraag naar de Waddenwol en momenteel zijn de rekken met wol in de verkoopruimte dan ook bijna leeg. 'Ik kan momenteel de vraag even niet aan vanwege de vele bestellingen, maar nieuwe Waddenwol is in de maak.'
Er worden zelfs kaardvliezen voor schoenen en sloffen gemaakt. Van gesponnen wol worden mutsen, beenwarmers, truien, vesten, sjaals, omslagdoeken, polswarmers, etc. etc gemaakt. Deze worden bij de spinnerij op bestelling gemaakt. Enkele voorbeelden en pasmodellen zijn aanwezig.
Muska maakt van een uit wol gevilten lap stof een bolero met sjaalkraag.

Op de dag na mijn interview met Tineke is er een spindag van 10.00-16.00 uur incl. lunch voor 13,50 Euro. Mensen uit Utrecht melden per telefoon dat ze zeker komen!

Voor alle lezers: wil je (oude) kleding laten vermaken, repareren of een nieuwe look geven? Lever dit in bij de wolspinnerij en het wordt gedaan door Muska. (ook na haar stage).

www.wolspinnerij.com ‘t Oogh 16 telefoon 06-46616308

17 januari 2025