Straten

Tot 1940 stond er op dit terrein nog niets. In dat jaar liet Marten de Jong (in de wandeling Marten Eatses genoemd) er een pakhuis bouwen. Dat gebouw was 16 meter lang en bestond uiteraard uit één bouwlaag. In juni 1940 werd de vergunning verleend, heel bijzonder want in de oorlog was er een bouwstop (zoals de christelijke school ondervond!). Marten Eatses, hij was o.a. graanhandelaar, woonde zelf aan de overkant in een van de woningwetwoningen van 1919. Na de oorlog, in 1950 liet hij in een gedeelte van het gebouw een koestal voor 6 koeien bouwen. In 1955 werd alles veranderd en liet hij pakhuis en koestal verbouwen tot een woonhuis. Dat is de reden waarom dit huis aan de voorkant zo breed is: voorheen was het als pakhuis bedoeld. Bij gelegenheid van de verbouw van pakhuis tot woonhuis werd deze foto gemaakt. Achterop de foto staat:‘Huis omhoog gezet door F. Zoodsma en A. Zuidema, Ezumazijl.’ Zoals duidelijk op de foto is te zien is, werd het dak omhoog getild, waarna de muren werden opgetrokken, het huis werd ‘omhoog gezet’ dus.Na Marten de Jong kwam Jan Wijnsma er wonen en na hem Klaas Wijnsma. Zij bouwden een loods achter de woning waarin kippen werden opgefokt voor de slacht. Vooral bij oostenwind was dat goed te ruiken! Nog weer later werden de loodsen gekocht door Van Kammen en nam Pieter Wijtsma de woning over. Hij bouwde een garage voor zijn autobedrijf achter de woning, een garage waarin na zijn vertrek door een De Jong werd gestoeid met glas en tin. Gosse Wijnsma schreef een opmerking bij bovenstaand verhaal:Pake Gosse Wijnsma kocht dit pand in 1956 en is er een papierfabriek begonnen, die zijn zoon Jan Wijnsma later heeft overgenomen etc

De geschiedenis van deze boerderij kan terug worden gevolgd tot 1511 als het vrouwenklooster ‘Betlehem’ (dat klooster lag bij het tegenwoordige Bartlehiem) eigenaar is. Al gauw wordt de naam ‘Op de Grouw’ voor deze boerderij gebezigd, afkomstig van het hier ‘aangegroeide’ land na de aanleg van de eerste zeedijken (rond 1200). ‘Grou’ komt in dit geval van ‘groeien’. De lange rechte Langgrousterwei wijst ook naar ‘nieuw’ land, evenals de blokverkaveling, vooral aan de westkant van deze weg. De boerderij op de foto moet ongeveer in 1750 zijn gebouwd, maar was in de jaren zeventig van de vorige eeuw, zoals op de foto duidelijk te zien is, behoorlijk in verval. De boerderij was niet meer in gebruik en alleen het voorste gedeelte, de ‘kop’, werd nog als woning verhuurd. Links:Boerderij Langgrousterwei 47, foto 1979.Tijdens de strenge winter van 1978-1979 viel er héél veel sneeuw. Dorpen raakten ingesneeuwd, de militairen ‘schoten’ te hulp, helikopters brachten mensen van onbereikbare plaatsen naar het ziekenhuis, Omrop Fryslân kreeg bestaansrecht. Ook in Easternijtsjerk lag een dik pak sneeuw en bijvoorbeeld de Langgrousterwei was onbegaanbaar. Toch moest over deze weg het brood voor bakker Van Dellen uit Eanjum naar ons dorp worden gebracht. Jelke van der Meulen bracht met de kraan van het loonbedrijf van Frans Postmus uitkomst. Hij slaagde erin via de ‘onbegaanbare’ Langgrousterwei naar Eanjum te rijden en met bakkerskorven vol broden in de laadbak naar Easternijtsjerk terug te keren: bakker Bote van Dellen had weer voorraad in de winkel. Rechts:Boerderij Langgrousterwei 47, foto januari 1984Op 11 januari 1984 stond deze foto in het Friesch Dagblad. In het erbij staande artikel werd verkondigd dat de boerderij afgebroken zou worden om plaats te maken voor een groenteverwerkingsfabriek (later ook wel ‘wortelfabriek’genoemd) van de firma Fatels. Laatste bewoner van de boerderij zelf was Liebe Dirks Weidenaar, daarvoor de familie Anne de Beer die in 1953 emigreerde naar Canada. Voor de oorlog was Siemen Hiemstra er boer, terwijl Aetze Ages en Sjoukje de Jong er tot 1935 boerden.

Dit in 1937 geboude huis werd in 1950 door het schoolbestuur voor f 5000,- aangekocht om te dienen als woning voor de tweede (getrouwde) onderwijzers aan de Foeke Sjoerds Skoalle. Sindsdien hebben er tot 2010 steeds onderwijzers gewoond, Tom Zijlstra was de laatste. Volgens de verhalen staat ‘ien fan de Wiersma-jonges’ op de foto. Dat zou betekenen dat de foto net voor de oorlog is gemaakt. De lege plek rechts is intussen in 1965 opgevuld met de dubbele woning van de gebroeders Ruurd en Wieb Torensma. Ook de sloot tussen de woning en de straat is allang verdwenen. Langgrousterwei 31, 1966In december 1966 maakte meester Onno Boersma deze foto van de onderwijzerswoning. Hij was nog niet zolang meester op de Foeke Sjoerds Skoalle en had als buren aan de rechterkant Wieb en Zus Torensma-van der Veen. Die waren begin 1966 in de nieuw gebouwde dubbele woning komen wonen. De broers Ruurd en Wieb hadden veel werk aan het huis zelf gedaan. De sloot op de vorige foto is gedempt. Boersma noemde deze foto; ‘huisje in de sneeuw’. Voor wie bekend is met deze woning valt het op dat er nog niet veel begroeiing was, zeker tijdens de periode Tom Zijlstra stonden er veel bomen en struiken, met ook nog tientallen verschillende planten op het terrein door hem zelf bijeen verzameld.

In maart 1868 werd de christelijke school in Easternijtsjerk geopend. Het eerste schoolhoofd, Abraham Meijer, 47 jaar en ongehuwd kwam met zijn oude moeder van 80 jaar en een neef van 13 jaar in het nieuwe schoolhuis wonen. Hij kwam uiteindelijk van Rotterdam maar was in veel plaatsen het eerste christelijke schoolhoofd. Zo was hij van 1865-1867 hoofd in Wanswerd, misschien dat het schoolbestuur hem daar vandaan heeft geplukt. Hij was maar een jaar hoofd in ons dorp, vertrok weer om ergens anders wederom het eerste christelijke schoolhoofd te worden, een rusteloos type. Het vreemde aan deze foto is dat het schoolgebouw dat achter de woning stond, helemaal niet te zien is. Volgens een bewoner van het schoolhuis was de school vanuit de woning via een gangetje toegankelijk: school en schoolhuis waren dus aan elkaar verbonden. De foto hieronder laat zien dat de school helemaal verscholen achter de woning moet liggen omdat de fotograaf dicht tegen de woning aan zijn foto maakte: het schoolgebouw van drie lokalen is daardoor onzichtbaar geworden! Let ook even op de sloot tussen straat en schoolterrein, een dam zorgt voor de verbinding. De foto moet ruim voor 1934 (dan wordt de tweede schoolwoning gebouwd, Langgrousterwei 25) genomen zijn, waarschijnlijk rond 1920. Links:Woning hoofdonderwijzer, 1905Dit is een hele oude (1905) foto van het eerste schoolhuis van 1868. Volgens een oud verhaal kon het hoofd ‘binnendoor’ vanuit zijn woning in het schoolgebouw komen. Heel bijzonder is dat het schoolgebouw van 1902 links van het schoolhuis staat. Dat schoolhuis heeft dus ongeveer gestaan waar nu het parkeerterrein voor het schoolpersoneel is. Het werd in 1934 vervangen door een nieuwe schoolwoning, nu Langgrousterwei 25. De foto is afkomstig van een broer en een zus die een boek schrijven over hun opa Binne Roorda, zoon van het schoolhoofd Philippus Roorda (van 1888-1911 in Easternijtsjerk). Binne Roorda sleepte acht Joden door de Tweede Wereldoorlog, maar schoot er zelf het leven bij in. Op de foto staat het gezin van Philippus Roorda. 

Voor hun boerderijte aan De Lyts Ein 19 poseren plechtig Lieuwe en Gaatske (in de wandelgangen ‘beppe Goaits’ genoemd). Elzinga molk als een echte gardenier een paar koeien en had verder veel werk op het land: aardappelen, bieten (voor de koeien), granen enz. Achter de boerderij werden nog wat groenten gekweekt op de moestuin. Beppe Goaits hield erg van tuinieren. Tot op hoge leeftijd kon je haar zien rondscharrelen tussen de planten en bloemen. Voor elk ‘tuinprobleem’ had ze wel een natuurlijke oplossing. Zo deed ze brandnetels in een emmer met water, liet dat een tijdje staan en gebruikte het sap tegen luizen, het gebruik van gif was niet aan haar besteed. Bas Manon merkte over deze foto op: Sy rûn altiid met bleate fuotten, se koe net oer nylons, dus ek yn de winter hie Gooitske nea hoazen oan, dat is wat ik my fan dizze frou herinnerje kin. In de oorlog had dit echtpaar evacués, een hongerkind en een onderduiker in huis gehaald. Op een keer deden de Duitsers een inval en namen Goaitske mee naar de schuur waar ze aan een bynt werd vastgebonden. De Duitsers kwamen met allerlei 'bewijzen' aan om haar te laten bekennen dat ze onderduikers hadden verborgen. Maar Goaitske gaf geen krimp en wist overal een antwoord op te geven en dus moesten de Duitsers haar wel loslaten en onverrichterzake de woning verlatenDe kinderen van de hoogste groep van de Foeke Sjoerds Skoalle hebben over deze gebeurtenis eens een toneelstukje opgevoerd op een ouderavond van de school. Links:De tweede foto laat zien wat tegenwoordig via de computer technisch mogelijk is met zwart-wit-foto's !!