De Lyts Ein - De foto's
De Lyts Ein, 1975.
Dit is de enige wat oudere foto, voor zover mij bekend, van het begin van De Lyts Ein. 't Is ook de enige foto die 'De Lyts Ein inkijkt', de andere foto's zijn allemaal vanaf de Bollingwierster kant genomen.
Links niet, zoals misschien gedacht wordt, De Lyts Ein 2 (Durk Slager), maar een verdwenen huis, jarenlang in gebruik als kruidenierszaak. De familie Soepboer woonde er en de laatste kruidenier in dit pand was Romke Adema die toen verhuisde naar De Buorren 11. Het was dus in gebruik als winkel en stond op de plaats waar nu de tuin van De Lyts Ein 2 is.
Rechts De Lyts Ein 1. Nog meer naar rechts stonden nog twee huizen, waarvan er eentje heel klein was, daar waar nu de tuin van Waatse Elzinga is.
Op de achtergrond twee zogenaamde A-palen, de bovengrondse elektriciteitsdraden. Ook de telefoon ging nog via een van de draden.
Verder de timmerwinkel van Harm Holwerda, voorheen een herberg met aan de wegkant een ‘trochreed’: paard en koetsje konden aan de ene kant naarbinnen rijden en nadat de baas een slokje had genuttigd konden paard en koets aan de andere kant de trochreed weer verlaten.
Oudste stuk De Lyts Ein, 1937.
Voor we het eerste en oudste stuk van De Lyts Ein verlaten, kijken we nog even achterom.
Voor 1905 waren links (herberg Jousma’s) en rechts (woning Klaas Elzinga) de laatste huizen aan deze straat, voorwaar ‘een lyts ein’.
We zien bij de A-paal het verdwenen huis van Meint Gaatses de Jong (-nu bungalow Gerie de Jong), dan een wit stukje puntdak onder de armatuur van de A-paal het ‘complex familie Cuperus’, dan wat duidelijker De Lyts Ein 3.
Rechts de vooruitstekende voorkant van de verdwenen woning tussen De Lyts Ein 4 en 6.
Aan de schoorstenen zijn rechts de verschillende panden te herkennen.
Op de weg een paar nieuwsgierige jongens die bekijken wat de fotograaf allemaal van plan is. Helaas zijn de namen niet bekend.
De Lyts Ein, 1910.
We gaan nu iets verder de straat in. Op deze foto is De Lyts al niet klein (lyts) meer: het huis met de twee hoge deuren, gebouwd in 1876, was lange tijd het laatste gebouw in deze straat. Het is gebouwd als herberg en timmerzaak en dat is het zeker tot 1942 gebleven. De twee deuren vormden de zogenaamde “trochreed”: de herbergbezoeker kon zijn paard-met-koets aan de ene kant naar binnen rijden en door de andere deur weer naar buiten.
Ook twee huizen meer naar links was een timmerzaak gevestigd. Het eerste huis links is gebouwd in 1906 en meester Gaasterland was de eerste bewoner. Hij staat enigszins trots op het bruggetje voor zijn woning (De Lyts Ein 15.
Het boerderijtje midden op de foto is van 1896 en werd 100 jaar later geheel afgebroken waarna de huidige woning werd gebouwd. Het adres is De Lyts Ein 10.
Dat de huizen links op een weiland werden gebouwd, het al in 1700 bekende Burefenne, eigendom van de kerk, waar arme mensen een koe of schaap konden laten grazen, blijkt uit de sloot die daar in 1910 nog steeds loopt; bruggetjes zorgen voor de verbinding met de weg.
De Lyts Ein, 1932.
Toen De Lyts Ein nog vol bomen stond! Alle bomen aan de linkerkant van De Lyts Ein zijn intussen de een na de ander ‘gesneuveld’, op ééntje na: de oude door de essentakziekte getroffen maar taaie es voor De Lyts Ein 17. Voor De Lyts Ein 15 en 23 stonden in ieder geval kastanjebomen, voor de kinderen uit de buurt in de herfst een waar paradijs!
De A-paal staat voor nummer 17, de oprit daar vlak voor gaat naar de schuur die tegen de woning is aangebouwd, het huis zelf is van 1909. Het bruggetje achter de A-paal verwijst naar de sloot die eenmaal langs die hele kant liep. Voor 1900 was deze kant van De Lyts Ein ook onbebouwd. Het land was van de kerkvoogdij en droeg al eeuwenlang de naam ‘Burefenne’: land dat door de arme mensen gratis gebruikt kon worden om er een koe of wat geiten te laten grazen, het land was van de ‘buren’ samen.
Het land aan de rechterkant van De Lyts Ein droeg als naam ‘De Kegen’ hetgeen wijst op aangegroeid buitendijks land. De Lyts Ein zou namelijk een oude zeedijk geweest kunnen zijn, waarmee De Kegen dan inderdaad buitendijks lagen. De rivier de Peazens zou aan de andere kant van deze zeedijk=De Lyts Ein uitmonden in de Waddenzee (het dorp Peazens bestond toen nog niet). Bij Trijehuzen zou de Peazens uitmonden waarbij de Griene Wei de andere zeedijk was met het water daartussen!
Inderdaad veel 'zou' en 'waarschijnlijk' want zekerheid is niet te krijgen maar in publicaties van de laatste tijd wordt steeds vaker deze theorie onderbouwd.
Tegenwoordig zijn beide kanten van De Lyts Ein bebouwd met woningen.
De Lyts Ein 1954.
Twintig jaar later (na de foto van 1932) is er niet veel veranderd aan het begin van De Lyts Ein, zo was er ook toen nog steeds geen trottoir aan de kant van de straat.
Het eerste huis links (nog net te zien), nu tuin, staat er nog, van het tweede huis is alleen de smalle band van de dakrand te zien. Het derde huis, waarvan een flink stuk zijmuur is te zien, is later een flink stuk korter gemaakt en de gevel opgetrokken.
De gardenierswoning van Sijbe en Gepke Jongelang staat er nog in volle fleur. De Sint Cecilia van ongeveer 1200 lijkt er goed bij te staan maar de werkelijkheid was anders.
Het huis rechts op de foto is in 1940 gebouwd door Theunis Aukes Faber, maar Ate en Riemke Feenstra-Bosgra woonden er daarna lange jaren.
Deze foto prijkt op de omslag van het boek “Om Nijtsjerk en Nes hinne”, omdat de schrijver daarvan, Jaap Hartmans, aan de overkant van de straat woonde en precies zo’n uitzicht op dit gedeelte van De Lyts Ein had.
De Lyts Ein, 1964
Groenteboer Sjouke Stellema uit Peazens doet zijn laatste ronde door Easternijtsjerk. Sjouke staat bij de kar en helemaal links Neeltje Rispens, ‘frijfaam’ die in het huisje De Lyts Ein 8 jarenlang voor haar moeder Anna zorgde die 100 jaar zou worden.
Van belang zijn de huizen op de achtergrond! De woning met het eerste kajuit vanaf links is de woning De Lyts Ein 2, nu Durk Slager.
Het kajuit daarnaast is de verdwenen woning die nog op de eerste foto (zie 1975) van De Lyts Ein goed te zien is, maar intussen afgebroken: nu de tuin van de familie Slager.
Dan de lange woning boven de kar van Sjouke. Deze stond ongeveer waar de beide garages van De Lyts Ein 2 en 6 nu staan. Dit lange perceel werd bewoond door meerdere gezinnen en meestal maar voor een paar jaar en dat de verhuizing meestal in de meimaand viel, wijst op landarbeidersgezinnen. Willem Dirks Seepma woonde er van 1942 tot 1951,
Jouke Veenstra in 1952-53,
Tamme Pieters Lolkema van 1953-1956 en
Jan Aants Post na 1956. Wie er daarna nog hebben gewoond is mij niet bekend evenals het jaar van afbraak want waar dit pand stond was later de oprit naar het boerderijtje van Johannes Hielkes Braaksma, nu De Lyts Ein 6.
